Archive for category: Aħbarijiet

Fit-12 ta’ Settembru 1965, Mons. Mikiel Azzopardi inqeda bil-programm regolari tiegħu ta’ kull nhar ta’ Ħadd, fuq ir-Rediffusion, Is-Siegħa tal-Morda, biex jaqsam il-ħolma kuraġġuża tiegħu li jiftaħ dar li toffri servizzi residenzjali lill-persuni b’diżabilità f’Malta. Qabel din id-data, kien diġà qiegħed ifittex proprjetajiet fil-Furjana, il-Gżira u Ħal Lija, iżda ma kellux il-flus biex jixtri proprjetà lesta. Għalhekk wara beda jikkunsidra li jibni fit-tarf tas-Siġġiewi, fejn l-Azzjoni Kattolika Maltija kienet akkwistat b’kera dak li kien magħruf bħal r-restcamp tas-servizzi Ingliżi, biex tużah bħala kamp tas-sajf għat-tfal.  Mons. Azzopardi kien qed jittama li hemmhekk se jibda jibni bil-mod il-mod skont id-donazzjonijiet li jkun ġabar.

Ftit wara x-xandira, mara li kienet taħdem bħala spiżjara fil-Furjana, marret tistennieh wara l-bieb tad-dar tiegħu fil-Furjana stess u offrietlu l-ewwel donazzjoni ta’ 100 lira – flus li kienet ġemmgħet għal safra. Hi xtaqet tkun hi li tagħti l-ewwel donazzjoni lil Mons. Azzopardi biex ikun jista’ jibda jirrealizza l-ħolma tiegħu. Dakinhar Mons. Azzopardi ħass li dan il-ġest nobbli kien sinjal minn Alla biex jibda jaħdem fuq dan il-proġett u fi żmien sentejn, irnexxielu jiftaħ l-ewwel dar f’Malta għall-persuni b’diżabilItà li semmieha Villa Mons. Gonzi. Għalhekk Mons. Azzopardi, dejjem qies id-data tat-12 ta’ Settembru 1965, bħala d-data tat-twaqqif tad-Dar tal-Providenza.

Sittin sena wara, li tiftaħ dar residenzjali f’żona iżolata tista’ tidher li kienet pass lura, speċjalment meta pajjiżi oħra kienu diġà qed jaħdmu biex jibdew il-proċess tad-deistituzzjonalizzazzjoni. Imma nistgħu ngħIdu li fil-kuntest Malti, il-viżjoni tiegħu kienet rivoluzzjonarja. Mons. Azzopardi kien pijunier fid-difiża tad-dinjità tal-persuna, fi żmien meta l-persuni b’diżabilità f’Malta kienu moħbija, minsija jew imwarrba. Għalkemm illum it-terminu “anġli” b’riferenza għal persuna b’diżabilità li kien iħobb juża Mons. Azzopardi, m’għadniex nużawh għax min għandu diżabilità huwa persuna u mhux esserri sopranaturali, hu użah biex jikkonfronta realtà kerha. Fi żmienu l-persuni b’diżabilità kienu meqjusa bħala oġġetti ta’ mistħija, u għalhekk il-kelma anġli li kien juża kienet kelma li tellgħet l-istatus tagħhom u ġabet għarfien lis-soċjetà li dawn il-persuni ma kinux definiti mid-diżabilità tagħhom imma mill-valur tagħhom bħala persuni. Mons. Azzopardu biddel l-inviżibbiltà tal-persuni b’diżabilità f’rikonoxximent, il-mistħija f’rispett, u l-esklużjoni f’dinjità.

Mons. Azzopardi u pijunieri oħra għamlu aktar milli waqqfu istituzzjoni. Huma ħeġġew qawmien kulturali, kissru l-preġudizzju u poġġew d-diżabilità fil-qafas tad-drittijiet u mhux tal-jaħassra. Wara mewtu fl-1987, dan il-qawmien intensifika bit-twaqqif tal-Kummissjoni Nazzjonali għall-Persuni b’Diżabilità, illum il-Kummissjoni għad-Drittijiet tal-Persuni b’Diżabilità (CRPD). Minn hemm ’il quddiem, Malta bdiet tinbidel gradwalment: l-ugwaljanza, l-aċċessibilità u l-parteċipazzjoni saru mhux biss ħolma imma drittijiet iggarantiti bil-liġi.

Illum, id-Dar tal-Providenza għadha qed tkompli l-ħidma li beda  Mons. Azzopardi, billi toffri servizzi residenzjali lill-persuni b’diżabilità intellettwali u tappoġġjahom.  Id-Dar mhux biss toffri kenn iżda tiżgura d-dinjità, il-kwalità tal-ħajja u s-sens ta’ appartenenza fil-komunità.

Li nfakkru l-anniversarju tas-sittin sena u dak li wettaq Mons. Azzopardi, jfisser aktar milli nħarsu lura fiż-żmien, imma jfisser kuraġġ biex niffaċċjaw l-isfidi tal-lum. Id-Dar tal-Providenza bdiet il-mixja lejn id-deistituzzjonalizzazzjoni bil-ftuħ tad-dar fil-komunità fl-1997, bil-ftuħ ta’ Żerniq fis-Siġġiewi. Dan il-vjaġġ għandu jkompli u d-Dar hija kommessa li tkompli twettqu. Fil-fatt id-Dar bħalissa qed taħdem biex toffri tliet residenzi żgħar oħra fil-komunità.

Id-deistituzzjonalizzazzjoni mhijiex sempliċement li toħroġ lin-nies minn residenzi kbar imma tfisser li tgħaqqad is-servizzi mal-għażliet, il-bżonnijiet, id-drittijiet u l-aspirazzjonijiet tal-persuni. Tfisser li tkun konformi mal-Konvenzjoni tal-Ġnus Magħquda għad-Drittijiet tal-Persuni b’Diżabilità, li tafferma d-dritt tagħhom li jiddeċiedu fejn, kif u ma’ min iridu jgħixu.  Tfisser ukoll li nassiguraw li kull persuna tħossha sigura, għandha skop fil-ħajja, tħossha tappartjeni u għandha d-dinjità tagħha mħarsa.

Li tpoġġi l-persuna fiċ-ċentru jfisser li wieħed jagħraf li ma teżistix soluzzjoni waħda għal kulħadd. Ifisser li wieħed jagħraf li hemm persuni b’diżabilitajiet differenti. Riċerka riċenti Awstraljana tenfasizza tliet modi kif inħarsu lejn dan: l-inklużjoni fil-mainstream, tuża s-servizzi l-istess bħal kullħadd imma addattati u appoġġ personali. Applikati għad-Dar tal-Providenza, dawn ifissru tliet impenji:

• L-ewwel, li nipprovdu assistenza personali sabiex il-persuni b’diżabilità jkunu jistgħu jgħixu b’mod indipendenti fid-djar li jagħżlu u jgħixu l-ħajja li jixtiequ bl-appoġġ ta’ servizzi li jindirizzaw il-bżonnijiet relatati mad-diżabilità tagħhom.
• It-tieni, li noffru akkomodazzjoni f’appartamenti jew djar żgħar fil-komunità għal dawk li jeħtieġu livelli differenti ta’ appoġġ filwaqt li dejjem niżguraw il-privatezza, inkluż kmamar individwali.
• It-tielet, li noħolqu ambjenti speċjalizzati għal persuni bi bżonnijiet kumplessi, fejn jista’ jingħata appoġġ mingħajr ma tkun kompromessa d-dinjità tal-persuna.

Din mhux biss teorija; hija obbligazzjoni morali. Hija dak li teħtieġ l-inklużjoni vera. L-aqwa test tal-progress mhuwiex in-numru ta’ servizzi offruti, imma jekk il-persuni b’diżabilità jħossux li ħajjithom tirrifletti t-tamiet tagħhom stess u mhux il-konvenjenza ta’ sistema.

Sittin sena wara li Mons. Mikiel Azzopardi tkellem għall-ewwel darba fuq il-mikrofonu u qasam ix-xewqa tiegħu, Malta tinsab mill-ġdid f’salib it-toroq. Se nikkuntentaw ruħna li nżommu dak li jeżisti, jew ikollna l-kuraġġ, kif għamel darba hu li nimmaġinaw aktar? Jekk nagħżlu din tal-aħħar, allura l-legat tiegħu mhux biss jibqa’ mfakkar, imma jibqa’ ħaj, u jmexxina ’l quddiem.

Mons. Martin Micallef
Direttur tad-Dar tal-Providenza u Vigarju Episkopali għad-Djakonija

 

Somma rekord ta’ €9,850 inġabret waqt BBQ annwali tas‑sajf organizzat minn Pierre Vella Petroni, Anne Marie Xuereb u l‑familja b’risq Id‑Dar tal‑Providenza. Din kienet il‑15‑il edizzjoni ta’ din l‑attività ta’ ġbir ta’ fondi.

Id‑Direttur tad‑Dar tal‑Providenza, Mons. Martin Micallef, irringrazzja lill‑organizzaturi, voluntiera, sponsors u lill‑aktar minn 120 ruħ bejn qraba u ħbieb li attendew għal din l‑attività u taw donazzjoni għal din il‑kawża nobbli. Is‑somma miġbura se tmur biex tgħin lid‑Dar, li toffri kenn u kura lil persuni b’diżabilità u li teħtieġ €19,000 kuljum għall‑amministrazzjoni tagħha.

Pierre Vella Petroni u Anne Marie Xuereb qalu li din l‑attività ma kinetx tkun possibbli mingħajr l‑għajnuna imprezzabbli tal‑familjari u ħbieb li taw daqqa t’id fil‑loġistika u t‑tisjir, kif ukoll kumpaniji u dawk li attendew li mill‑ewwel laqgħu l‑istedina biex jgħinu din il‑kawża ġusta.

L‑isponsors ewlenin kienu: Prime Ltd, C. Camilleri & Sons, Ron Axisa, Welbees Naxxar, il‑General Soft Drinks Co. Ltd, Farsons Direct, Heir & Loom, Bristow Potteries, VCT (Malta) Ltd, Provita, Rausi & Co, Live Life Outdoor, Maypole Ltd u Gordon Portelli ta’ Pitkali Malta.

Il‑Ġimgħa 18 ta’ Lulju 2025, l‑Eċċellenza Tagħha Myriam Spiteri Debono, il‑President ta’ Malta, inawgurat uffiċjalment il‑15‑il edizzjoni tal‑BOV Volleyball Marathon b’risq id‑Dar tal‑Providenza.

Erbgħin player, magħżula minn fost sebgħin applikant, bdew l‑isfida ta’ 53 siegħa ta’ logħob tal‑volleyball bla waqfien għal għan nobbli.

F’diskors qasir li għamlet fil‑ftuħ tal‑maratona, il‑President ta’ Malta, l‑E.T. Myriam Spiteri Debono fissret lid‑Dar tal‑Providenza bħala pijuniera tal‑inklużjoni f’Malta, u qalet li l‑poplu Malti u Għawdxi hu konxju u grat għall‑ħidma sfieqa li twettaq din id‑Dar b’risq ir‑residenti u l‑familji tagħhom.

Il‑President Myriam Spiteri Debono enfasizzat il‑ħtieġa li l‑poplu Malti jkompli jifhem id‑diffikultajiet li jkunu għaddejjin minnhom il‑persuni b’diżabilità u l‑qraba tagħhom, waqt li appellat għall‑ġenerożità tal‑Maltin u l‑Għawdxin biex Id‑Dar tal‑Providenza tkun tista’ tibqa’ toffri għajnuna u ħajja dinjituża lil dawn il‑persuni, u tkun ta’ solljiev għall‑familjari tagħhom.

F’diskors ta’ merħba Mons. Martin Micallef, Direttur tad‑Dar tal‑Providenza, ta merħba lil dawk kollha preżenti għall‑15‑il edizzjoni tal‑BOV Volleyball Marathon li huwa ddeskriva bħala appuntament annwali ta’ sport, solidarjetà u ġenerożità b’appoġġ għal kawża li hija tant għall‑qalb tal‑Maltin kollha. Huwa żied jgħid li din is‑sena hija waħda speċjali, mhux biss għax id‑Dar tal‑Providenza qed tiċċelebra l‑15‑il sena ta’ din il‑maratona, imma wkoll għax qed tfakkar tragward storiku – is‑60 anniversarju tat‑twaqqif tad‑Dar mis‑saċerdot viżjonarju Mons. Mikiel Azzopardi. Sittin sena ilu, Mons. Azzopardi ħolom b’dar fejn persuni b’diżabilità mhux biss ikollhom min jieħu ħsiebhom imma jkunu wkoll rispettati, inklużi u maħbuba bħala membri sħaħ tas‑soċjetà.

Illum, dik il‑ħolma għadha ħajja u b’saħħitha aktar minn qatt qabel. Tul dawn it‑53 siegħa, erbgħin player iddedikati se jagħtu l‑enerġija kollha tagħhom, mhux biss għax iħobbu l‑logħba tal‑volleyball imma wkoll biex jissapportjaw kawża ġusta.  L‑istamina, l‑impenn u l‑ispirtu tagħhom ta’ għaqda huma mera tal‑valuri qawwija tad‑Dar tal‑Providenza, jiġifieri l‑qdusija tal‑ħajja, ir‑rispett lejn kulħadd, is‑sapport lill‑familji, kif ukoll l‑ispirtu ta’ komunità li jagħti s‑saħħa lill‑persuni b’diżabilità biex jgħixu b’dinjità, awtonomija u inklużjoni. Mons. Micallef temm billi rringrazzja lil dawk kollha li għamlu din l‑attività possibbli: il‑Bank of Valletta l‑isponsor ewlieni, il‑kumitat organizzattiv, il‑players, il‑volontiera, l‑isponsors kif ukoll il‑media.

Il‑Kap Eżekuttiv tal‑Bank of Valletta, is‑Sur Kenneth Farrugia qal li l‑Bank of Valletta huwa kburi bir‑relazzjoni li għandu mad‑Dar tal‑Providenza li tmur lura numru ta’ snin. Din hija l‑ħmistax‑il sena li l‑Bank qed jappoġġja din il‑maratona li hija turija ta’ għaqda bejn l‑isport u l‑volontarjat.

Is‑Sur Farrugia żied jgħid: “Bħala Bank ewlieni f’Malta  nħossu li hija r‑responsabbilità tagħna li nagħtu lura lill‑komunità u b’dan il‑mod inkunu ta’ spalla mad‑Dar tal‑Providenza li tagħmel xogħol imprezzabbli bil‑missjoni tagħha. Il‑Bank jibqa’ impenjat li jkattar din is‑sħubija li torbot mal‑valuri tiegħu, ewlenin fosthom l‑inklużjoni, u li jkompli jgħin lill‑aktar membri vulnerabbli tas‑soċjetà.”

Preżenti għall-ftuħ uffiċjali  kien hemm l-Onor. Julia Farrugia, Ministru għall‑Inklużjoni u l‑Volontarjat, l-Onor Dr Jo Etienne Abela, Ministru għas-Saħħa u Anzjanità Attiva, l‑Onor. David Agius, Deputat Speaker u Shadow Minister għall‑isports, l‑Onor. Graziella Galea, Shadow Minister għall‑Inklużjoni tas‑Settur tal‑Volontarjat , l-Onor. Rosianne Cutajar, is-Sur Kenneth Farrugia, CEO tal-Bank of Valletta, sponsor ewlieni tal-Maratona u s‑Sur Ernest Agius, Chief Operations Officer tal‑Bank of Valletta, f’isem il‑BOV Foundation.

Il‑maratona se tkun imxandra fuq l‑istazzjonijiet ewlenin.

Il‑Ġimgħa, is‑Sibt u l‑Ħadd filgħaxija, bejn id‑9 ta’ filgħaxija u nofsillejl, se jkun hemm numru sabiħ ta’ kantanti u bands lokali li se jkunu qed idoqqu u jkantaw fuq il‑palk li ttella’ apposta fil‑parkeġġ tad‑Dar.  Il‑Ġimgħa se jdoqqu Zone 5, is‑Sibt Kantera u l‑Ħadd l‑iSpiteri Lucas Band.

Il‑Ħadd filgħodu waqt il‑maratona, l‑Arċidjoċesi ta’ Malta se tkun qed tiċċelebra l‑Ġublew tal‑Isportivi b’fun run għal kulħadd li tibda fit‑8:00am minn ħdejn il‑kappella ta’ San Niklaw fis‑Siġġiewi u tispiċċa fil‑carpark tad‑Dar tal‑Providenza fejn kull min ikun ħa sehem se jingħata midalja komemorattiva u wara jkun mistieden għal quddiesa mmexxija mill‑Arċisqof Mons. Charles J. Scicluna fil‑kappella tad‑Dar fid‑9:30am.

 

Il‑pubbliku jista’ jgħin billi jċempel fuq dawn in‑numri t’hawn taħt, juża l‑BOV Mobile jew il‑PayPal u Revolut jew jagħti donazzjoni online fuq wieħed minn dawn il‑kontijiet bankarji tad‑Dar.

€15         5170 2012

€25         5180 2013

€50         5190 2070

€100       5130 2044

Pledge Line: 2146 3686

BOV Mobile: 7932 4834

Għal aktar informazzjoni dwar kif wieħed jista’ jikkontribwixxi bid‑donazzjoni tiegħu jista’ jżur is‑sit: www.sabihlitaghti.org

Id‑Dar tal‑Providenza tinsab imħassba ferm dwar il‑proposta, li f’Malta jiddaħħal is‑suwiċidju assistit imsejjaħ ewtanasja volontarja assistita għax din iġġib fix‑xejn, b’mod sottili d‑dinjità umana. Il‑proposta ta’ ewtanasja volontarja assisstita, tattakka l‑qalba tas‑soċjetà li bħala dmir ewlieni għandha tiddefendi l‑ħajja ta’ kulħadd u timmina l‑prinċipju tal‑inklużjoni u s‑solidarjetà speċjalment fir‑rigward ta’ persuni li jgħixu b’kuraġġ ir‑realtà ta’ ħajja b’diżabilità u persuni oħra f’sitwazzjonjiet ta’ vulnerabbiltà.

Qegħdin nieħdu din il‑pożizzjoni msejsa fuq il‑prinċipji tad‑dinjità tal‑bniedem, li ħadd ma għandu jiġi diskriminat, kif ukoll li kulħadd għandu d‑dritt għall‑protezzjoni tal‑ħajja. Dawn il‑prinċipji huma minquxa fil‑Kostituzzjoni ta’ Malta, fil‑Konvenzjoni tan‑Nazzjonijiet Uniti dwar id‑Drittijiet tal‑Persuni b’Diżabilità (CRPD), fid‑Dikjarazzjoni Universali tad‑Drittijiet tal‑Bniedem, fiċ‑Charter tal‑Liġijiet Ewropej u fid‑Direttivi ta’ Assoċjazzjonijiet Mediċi. Dawn id‑dokumenti ma jagħtu l‑ebda dritt li persuna ttemm ħajjitha jew il‑ħajja ta’ ħaddieħor. Id‑dritt għall‑ħajja huwa inaljenabbli.

Id‑Dar tal‑Providenza temmen li kull persuna għandha d‑dritt li tgħix ħajjitha bid‑dinjità kollha possibbli sal‑aħħar, sat‑tmiem naturali tal-ħajja. Id‑diżabiltà qatt ma tista’ tkun ċertifikat ta’ nuqqas ta’ dinjità! Id‑dipendenza ma tfissirx nuqqas ta’ dinjità.

Id‑dokument għall‑konsultazzjoni b’mod sottili qed jagħmel użu ħażin tal‑kunċett tad‑dinjità umana biex tiġi ġġustifikata azzjoni kontra l‑ħajja nnfisha. Din il‑konfużjoni, qed tidher b’mod ċar fid‑diskussjonijiet dwar l‑ewtanasja assistita. Qed nisimgħu ħafna kliem bħal “Mewt b’dinjità.” Għaldaqstant, nemmnu li huwa essenzjali li naffermaw li t‑tbatija ma tnaqqasx id‑dinjità tal‑marid. Għall‑kuntrarju, it‑tbatija tista’ ssir opportunità biex jissaħħu r‑rabtiet ta’ appartenenza reċiproka u biex wieħed isir aktar konxju li kull persuna hija prezzjuża għall‑umanità kollha.

Nemmnu li d‑dinjità tal‑persuna f’qagħda kritika jew terminali titlob sforzi adegwati u neċessarji minn kulħadd biex tittaffa t‑tbatija permezz ta’ kura paljattiva tal‑ogħla kwalità u billi tiġi evitata kull forma sproporzjonata ta’ kura jew interventi terapewtiċi. Dawn l‑isforzi jikkorrispondu mad‑dmir li nifhmu l‑bżonnijiet tal marid: il‑bżonn tas‑sapport, is‑serħan mill‑uġigħ u l‑bżonnijiet emozzjonali, affettivi u spiritwali.

Għaldaqstant huwa tajjeb ħafna li l‑Gvern Malti fl‑24 ta’ April ta’ din is‑sena, nieda strateġija Nazzjonali għall‑kura paljattiva, għall‑għaxar snin li ġejjin, b’aċċenn fuq id‑dinjita tal‑bniedem, anke meta l‑persuna tkun qrib il‑mewt. Din l‑istrateġija, għall‑kuntrarju tad‑dokument, Konsultazzjoni Pubblika dwar l‑Ewtanasja Volontarja Assistita, m’għandhiex abbozz ta’ liġi li qed jiġi propost. Dan jista’ jfisser li d‑dritt għall‑aċċess għas‑suwiċidju assistit ikun aktar b’saħħtu mid‑dritt għall‑kura paljattiva. Ma’ dan, hemm ukoll ir‑riskju li s‑suwiċidju assistit isir is‑soluzzjoni awtomatika għax ikun mifhum b’mod żbaljat bħala att “ta’ ħniena” kemm għall‑persuna kkonċernata, kif ukoll għall‑familjari tagħha.

Għaldaqstant nixtiequ ninnuttaw dan li ġej:

1. Kull fejn daħal is‑suwiċidju assistit, seħħet bidla fil‑kultura fejn dawk “b’saħħithom” huma stmati aktar.

L‑introduzzjoni tas‑suwiċidju assistit tibdel il‑mod ta’ kif in‑nies jirrelataw ma’ dawk li qed imutu u ma’ dawk li jgħixu b’kundizzjonijiet li jillimitaw il‑ħajja. Jekk din il‑proposta ssir liġi, din se twassal għal bidla fil‑kultura billi tippromwovi attitudnijiet negattivi lejn dawk li għandhom bżonn kura u assistenza medika. Hemm riskju li liġi bħal din toħloq kultura fejn mal‑medda taż‑żmien, dawk il‑persuni li li jkunu f’sitwazzjoni ta’ vulnerabilità, jiġu mistennija “jmutu”, minflok jibqgħu jiddependu fuq is‑servizzi ta’ sapport u ta’ kura.

Id‑dokument ma jqisx il‑bidliet kulturali li tħalli liġi bħal din, u ma jipprovdix edukazzjoni lill‑pubbliku dwar l‑importanza fundamentali tad‑dinjità tal‑bniedem, jiġifieri li dawk li qed imutu u dawk li għandhom kundizzjonijiet li jillimitaw il‑ħajja tagħhom għandhom id‑dritt għall‑appoġġ u l‑kura medika l‑ewwel u qabel kollox.

Jekk din il‑proposta ssir liġi, se jkun hemm ir‑riskju li toħloq popolazzjoni maqsuma fi tnejn. Ikun hemm dawk li l‑ħajja tagħhom titqies bħala waħda li ta’ min jgħixha, u għalihom hemm politika ta’ prevenzjoni għas‑suwiċidju u mbagħad ikunu hemm dawk li l‑ħajja tagħhom ma titqiesx bħala waħda li ta’ min jgħixha, u għalihom ikun hemm leġiżlazzjoni biex tgħinhom imutu.

2. L‑Awtonomija Radikali Tiskarta l‑Bniedem Vulnerabbli

Fid‑dibattitu dwar is‑suwiċidju assistit f’Malta, xi wħud qed jenfasizzaw l‑awtonomija personali, u jpinġu stampa ta’ ħajja li aħjar tmut milli tgħix b’dipendenza u bi bżonn ta’ kura personali jew jekk tkun muġugħ.

Dan il‑kunċett tal‑awtonomija bħala indipendenza fiżika jimmina, jattakka u qed iweġġa’ lil ħafna nies fosthom persuni  b’diżabilità. Din hija insensittiva lejn dawk li jeħtieġu sapport biex jieklu, jieħdu n‑nifs, jiċċaqalqu, jew dawk li għandhom nuqqas ta’ awtonomija.

Il‑kunċett tal‑awtonomija jista’ jagħti x’wieħed jifhem li, hemm persuni li l‑valur ta’ ħajjithom huwa ta’ kwalità inqas. Dan l‑inkwadrament ma huwiex etikament newtrali, iżda jirrifletti viżjoni ta’ dinja li tagħti valur lill‑persuni skont ma huma kapaċi jagħmlu, viżjoni li tistigmatizza l‑interdipendenza u titfa’ d‑diżabilità bħala destin agħar mill‑mewt (Kafer, 2013; Kittay, 1999).

Min jgħix b’diżabilità ma jagħżilx li jgħix hekk, iżda bil‑kuraġġ u bis‑sapport jista’ jgħix ħajja dinjituża. Min qed isegwi l‑programmi ta’ diskussjoni lokali f’pajjiżna, jinnota li d‑diskussjoni dwar is‑suwiċidju assistit titlaq mill‑assigurazzjoni falza li din ma tapplikax għall‑persuni b’diżabilità, iżda f’kull diskussjoni, tissemma’ l‑awtonomija bħala raġuni. Din tweġġa’ u tpoġġi f’dawl negattiv lil dawk li jgħixu dipendenti għall‑bżonnijiet bażiċi tagħhom.

Id‑dokument għall‑konsultazzjoni jsemmi “persuni vulnerabbli” iżda fil-fatt kull persuna li qiegħda f’fażi terminali tal‑ħajja, hija vulnerabbli. L‑istess jgħodd għall‑persuni b’diżabiltajiet serji jew kundizzjonijiet mediċi kroniċi u gravi. Dawn huma vulnerabbli f’dinja li xxekkel, speċjalment f’sistema neoliberali li tivvaluta lill‑bniedem skont kemm jista’ jikkontribwixxi ekonomikament, minflok ma tapprezza d‑dinjità intrinsika ta’ kull persuna umana.  Il‑verità hija sempliċi: ħafna nies ma jridux imutu jixtiequ biss li tieqaf it‑tbatija.

3. Tippromowvi l‑kultura tal‑iskart, fejn il‑bniedem narawh bħala piż

Wieħed mill‑aktar messaġġi soċjali qawwija u perikolużi huwa: “Nippreferi mmut milli nkun ta’ piż.” Din il‑biża’ twassal għal ħafna talbiet għas‑suwiċidju assistit u l‑ewtanasja. Din mhijiex espressjoni ta’ libertà, iżda ħafna drabi hija sintomu ta’ soċjetà li għamlet l‑interdipendenza xi ħaġa tal‑mistħija.

“Il‑lingwaġġ ta’ “piż” huwa qarrieqi. Meta n‑nies jiddikjaraw, “Nippreferi mmut milli nkun piż,” dan ma jirriflettix għażla personali li mhix influwenzata, iżda valuri internalizzati ta’ soċjetà, li jnaqqsu l‑valur tal‑kura u jpinġu d‑dipendenza fuq ħaddieħor bħala xi ħaġa tal‑mistħija. Għal ħafna persuni b’diżabilità, din mhijiex tħassib astratt, iżda hija realtà li jgħixu kontinwament u li tpoġġi f’periklu s‑sigurtà tagħhom u ddgħajjef drittijiethom” (Campbell, 2021).

Il‑Barunessa Jane Campbell, membru b’diżabilità tal‑House of Lords fir‑Renju Unit, esprimiet din it‑tensjoni waqt dibattitu parlamentari meta qalet: “Jien niddependi fuq kura ta’ 24 siegħa… imma m’iniex priġuniera. Ngħix u nħobb. L‑awtonomija tiegħi hija konkreta, minkejja l‑bżonnijiet tiegħi, imma flimkien magħhom” (Campbell, 2014).

4. Twassal għall‑bidla perikoluża fl‑etika medika

Meta t‑tabib isir strument tal‑mewt, minflok gwardjan tal‑ħajja, id‑dinjità tal‑professjoni medika tiġi mminata. Nafu bi stejjer ta’ meta tobba ddeċidew li ma jsalvawx persuna b’diżabilità fuq il‑bażi ta’ preġudizzji personali dwar “il‑kwalità tal‑ħajja” tagħhom. Dawn il‑ġudizzji jistgħu jsiru “normali” f’kultura li tippermetti l‑mewt bħala soluzzjoni.

5. “Id‑dritt għall‑mewt” jista’ jwassal “għall‑obbligu li tmut.”

Il‑Liġijiet tas‑suwiċidju assistit u l‑ewtanasja jistgħu jwasslu biex “id‑dritt għall‑mewt” isir “l‑obbligu li tmut.” Is‑soċjetà tibda tara l‑mewt, mhux bħala għażla personali, iżda bħala l‑għażla preferuta mis‑soċjetà stess għal min huwa meqjus bħala “piż”.

Ħafna drabi dawn id‑deċiżjonijiet isiru f’kuntest soċjali ta’ nuqqas ta’ appoġġ u ta’ ħafna preġudizzji. Diversi attivisti kontra l‑ewtanasja, fil‑perjodu meta riedu jmutu, kieku kien hemm ewtanasja legali, kienu japplikaw għaliha u ma kienx ikollhom l‑opportunità li li jerġgħu jiskopru t‑tama u l‑valur tagħhom bħala persuni.

6. Il‑Garanziji ta’ Salvagwardja huma foloz

Id‑Dokument dwar l‑Ewtanasja Assistita, ipoġġi ħafna salwagwardji stretti, iżda hu fatt magħruf li f’kull pajjiż fejn daħlet l‑ewtanasja, is‑salvagwardji “stretti” ma tantx damu fis‑seħħ. Il‑parametri jkomplu dejjem jitwessgħu. Hekk sar fil‑Belġju, fil‑Lussemburgu, fl‑Olanda u fil‑Kanada. Fil‑Kanada, pereżempju, illum jistgħu japplikaw għas‑suwiċidju assistit nies li għandhom diżabilità jew kundizzjoni mentali. Dan jiġi offrut bħala alternattiva flok kura. lllum insibu wkoll mhux biss suwiċidju assistit volontarju ta’ adulti imma wkoll l‑ewtanasja tat‑tfal. Fl‑Olanda nsibu l‑Groningen Protocol li jintuża sabiex jinqatlu tfal li jitwieldu b’diżabilità, u li l‑ġenituri tagħhom jagħżlu jitterminawlhom ħajjithom.

7. Kwistjoni umanitarja u mhux biss kwistjoni reliġjuża

L‑oġġezzjoni għall‑ewtanasja assistita hija mhux biss kwistjoni reliġjuża. F’ħafna pajjiżi, din l‑oppożizzjoni ġiet minn organizzazzjonijiet ta’ persuni b’diżabilità u minn dawk li jipprovdu kura paljattiva, li spiss jisħqu li mhumiex nies reliġjużi u li l‑oġġezzjonijiet tagħhom huma bbażati fuq argumenti favur id‑drittijiet ta’ dawk li l‑kwalità tal‑ħajja tagħhom ħafna drabi tkun meqjusa b’mod negattiv.

8. Il‑Perjodu ta’ Konsultazzjoni huwa qasir wisq

Il‑fatt li din il‑konsultazzjoni pubblika se ddum tmien ġimgħat biss ma nħossuhx li huwa biżżejjed għal suġġett daqshekk delikat u sensittiv. Dan ma jagħtix biżżejjed spazju għal:

• Parteċipazzjoni serja minn organizzazzjonijiet li jirrappreżentaw persuni b’diżabilità u l‑familjari tagħhom.
• Kontribut u analiżi minn esperti mediċi u legali,
• Parteċipazzjoni wiesgħa tal‑pubbliku f’diskussjoni matura u infurmata.

Konklużjoni:

L‑argument tal‑awtonomija għas‑suwiċidju assistit spiss jiġi mpinġi bħala t‑trijonf tal‑libertà individwali. Iżda meta nħarsu aktar mill‑qrib, naraw li din l‑awtonomija hija waħda li teskludi l‑persuni b’diżabilità. Issa aħna, bħala soċjetà, lesti ngħidu lil dawk li jiddependu fuq l‑oħrajn għall‑kura huma inqas umani, inqas ħielsa, jew jistħoqqilhom inqas protezzjoni?

Jekk l‑awtonomija verament hi valur universali, allura trid tinkludi dawk li ħajjithom hija msejsa mill‑interdipendenza, inklużi persuni li jgħixu b’diżabilità, morda fi stadji terminali, u l‑anzjani.

Id‑dover tagħna hu li noffru appoġġ, kura, u solidarjetà lil kull persuna li tgħix f’sitwazzjoni ta’ vulnerabilità u lill‑familjari tagħhom u mhux li noffru l‑mewt bħala soluzzjoni.

Id‑Dar tal‑Providenza hija assolutament kontra s‑suwiċidju assistit u l‑ewtanasja. Hemm triq aħjar. Ma għandniex bżonn is‑suwiċidju assistit sabiex niksbu d‑dinjità.

Għandna bżonn:

• Investiment aktar f’kura paljattiva ħolistika ta’ kwalità, u kura speċjalizzata fl‑aħħar tal‑ħajja
• Aktar investiment f’servizzi ta’ appoġġ lil persuni b’diżabilità u l‑familji tagħhom,
• Aktar investiment u aċċess għal servizzi ta’ saħħa mentali,
• Messaġġi soċjali ċari li jippromovu l‑valur ta’ kull ħajja u li jenfasizzaw li kull ħajja hija denja li tingħix.

Malta għandha tibqa’ pajjiż ta’ li jwennes lid-dgħajjef u jseddaq lill-vulnerabbli, pajjiż li ma tilifx it‑tama.

Referenzi;

* Campbell, J. (2014). *House of Lords debate on the Assisted Dying Bill*. UK Parliament, Hansard.

* Campbell, J. (2021). *I don’t want the ‘right to die’. I want the right to live with dignity*. *The Guardian*.

* Kafer, A. (2013). *Feminist, Queer, Crip*. Indiana University Press.

* Kittay, E. F. (1999). *Love’s Labor: Essays on Women, Equality, and Dependency*. Routledge.